Τελικά, τι γλώσσα μιλάμε;

Είναι Σάββατο απόγευμα και περνάω από μία κάβα στα Λατσιά, προκειμένου να προμηθευτώ δύο κρασιά, που θέλω να πάρω ως δώρο στο σπίτι όπου θα ήμουν καλεσμένος το βραδάκι. Ψάχνω, κατά προτίμηση, για κάποια τοπικά κρασιά και για κάποια άλλα από τον ελλαδικό αμπελώνα, καθώς δεν επιθυμώ να παίρνω ως δώρο οίνους από την αλλοδαπή. Κάποια στιγμή το βλέμμα μου πέφτει στο κρασί Όρομαν του Κτήματος Βλασίδη. Κοντοστέκομαι, καλή επιλογή, σκέφτομαι. Γυρνάω να διαβάσω την οπίσθια ετικέτα, όπου αναγράφονταν τα εξής: Ένα όνομα από την τοπική μας διάλεκτο (oroman: όνειρο/όραμα), την καθομιλουμένη γλώσσα μας, που αν και κατά βάση ελληνική, έχει έντονες επιρροές από διάφορες ξένες. Έτσι και το Oroman είναι ένα χαρμάνι με το ντόπιο Γιαννούδι να κυριαρχεί και το διεθνές Shiraz να συμπληρώνει. Το όραμά μας για το ερυθρό κυπριακό κρασί.

Δεν σας κρύβω ότι αναστατώθηκα. Και μάλιστα πολύ. Λυπήθηκα πραγματικά, σχεδόν, κι ας θεωρηθεί αυτό υπερβολή, μου χάλασε η διάθεση και μου έφυγε το κέφι. Κάποιοι ίσως αναρωτηθείτε προς τι η αναστάτωση και η στεναχώρια μου. Υπάρχει, όντως, κάτι τόσο ενοχλητικό στα λόγια της οπίσθιας ετικέτας, που πιο πάνω παρέθεσα;

Ίσως και να μην υπάρχει. Πιστεύω, πως ναι, για τους πλείστους συμπολίτες μου, ίσως και να μην υπάρχει, κατ’ εμέ, όμως, στην άνω περιγραφή για το Όρομαν, υπάρχουν δύο ζωτικής σημασίας ζητήματα, τα οποία και θα προσπαθήσω να αναλύσω όσο το δυνατόν πιο νηφάλια και ευσύνοπτα.

Το πρώτο ζήτημα είναι το γλωσσικό, αυτό το «κατά βάση ελληνική». Η διάλεκτός μας είναι λέει κατά βάση ελληνική, φαντάζομαι το ίδιο θα ισχύει και για την κρητική διάλεκτο ή τη ροδίτικη ή την ηπειρώτικη κτλ. Κι αυτές μάλλον είναι κατά βάση ελληνικές, όπως η δική μας καθομιλουμένη γλώσσα. Η ντοπιολαλιά μας έχει, πράγματι, αρκετούς ιδιωματισμούς και αρκετές επιρροές από ξένες γλώσσες, σε σχέση με την κοινή ελληνική, σε βαθμό που όσοι δεν έχουν εκτεθεί στη διάλεκτό μας να δυσκολεύονται να την κατανοήσουν, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το εδώ ιδίωμα δεν είναι ελληνικό, αλλά μόνον «κατά βάση ελληνικό». Σήμερα, πόσοι είναι εις θέσιν να κατανοήσουν τα Αρχαία Ελληνικά; Σίγουρα ελάχιστοι. Αυτό τι σημαίνει, δηλαδή, ότι τα Αρχαία είναι μόνον «κατά βάση ελληνικά»; Αλλά και οι «έντονες επιρροές από διάφορες ξένες», τι υπονοεί, ότι αυτές (οι επιρροές) έχουν τόσο επηρεάσει την κατά βάση ελληνική μας γλώσσα, που την έχουν αλλοιώσει, καθιστώντας την κάτι άλλο, κατά τι ή κατά πολύ, διαφορετικό;

Ενθυμούμαι τον αείμνηστο Ξενοφώντα Ζολώτα, ο οποίος εκφώνησε το 1959 εκείνη την ιστορική ομιλία στα αγγλικά, η οποία ήταν γραμμένη σχεδόν αποκλειστικά με ελληνικές λέξεις. Ο Ζολώτας εκφώνησε δύο ομιλίες στα αγγλικά, χρησιμοποιώντας σχεδόν μόνο ελληνικές λέξεις για να τονίσει τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας και να καταδείξει το γεγονός ότι αμέτρητες ελληνικές λέξεις βρίσκονται στην ετυμολογική ρίζα της αγγλικής γλώσσας. Αυτό τι σημαίνει για την αγγλική γλώσσα, ότι είναι κατά βάση αγγλική, επειδή έχει σαφείς και ακαταμέτρητες επιρροές από την ελληνική, αλλά και άλλες γλώσσες της οικουμένης; Όλες οι γλώσσες του πλανήτη έχουν επιρροές η μία από την άλλη, καθώς ο κόσμος αναμειγνύεται και ζυμώνεται σε αυτό το παγκόσμιο γίγνεσθαι. Είναι αναπόφευκτο, και πάντως επ’ ουδενί κακό, να υπάρχει όλη αυτή η αλληλεπίδραση, πλην όμως, οφείλουμε να έχουμε κατά νου ετούτο: ότι η γλώσσα μας, η ελληνική, είναι η πολυτιμότερή μας παρακαταθήκη και το έσχατο αποκούμπι μας κι όταν αυτή εκλείψει ως έννοια και ως νόημα θα έχουμε εκλείψει και εμείς οι ίδιοι.

Το δεύτερο ζήτημα που προκύπτει από τα όσα αναγράφονται επί της ετικέτας του εν λόγω κρασιού είναι το καθαρά οινολογικό και η σύνδεση που γίνεται μεταξύ γλώσσας και ποικιλιακής σύνθεσης. Όπως, λοιπόν, η γλώσσα μας είναι κατά βάση ελληνική, έτσι και το κρασί έχει ως βάση μία τοπική ποικιλία, το Γιαννούδι, και μία ξένη (επιρροή), το Shiraz. Το ένα κυριαρχεί, το άλλο συμπληρώνει, πού είναι το κακό, αφού και στη γλώσσα μας, τα ελληνικά κυριαρχούν, τα ξενικά συμπληρώνουν;

Αυτό αποδεικνύει, κατά την ταπεινή και ενδεχομένως εσφαλμένη άποψή μου, εκείνο που επί πολλά έτη λέγω, ότι, δηλαδή, οι οινοποιοί μας εξακολουθούν σε πολλές περιπτώσεις να πιστεύουν ότι μία τοπική ποικιλία από μόνη της δεν είναι αρκετή ή ικανή για να αποδώσει ένα αξιόλογο κρασί, συνεπώς, η ανάγκη για ενίσχυσή της από ξενικά κρασοστάφυλα είναι μάλλον αναπόφευκτη. Το θέμα όμως δεν είναι να φτιάξουμε ένα κρασί κατά τα πρότυπα των επιτυχημένων ξένων, που σημαίνει, ίσως, βαθύ χρώμα, πυκνό και ρωμαλέο άρωμα και γεμάτο, πλούσιο στόμα, αλλά να φτιάξουμε ένα κρασί δικό μας, που, αφού θα είναι δικό μας, μπορεί να είναι και αλλιώτικο, να καθορίσουμε εμείς, δηλαδή, τα πρότυπα του τι εστί ωραίο, του τι εστί αληθινό, του τι εστί «μη συγκρίσιμο».

Τελειώνοντας, θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι δεν είναι λίγες οι φορές που εξέφρασα την εκτίμησή μου προς τον φίλο οινοποιό Σοφοκλή Βλασίδη, τον οποίο πολλές φορές ανέδειξα ως έναν από τους πλέον ταλαντούχους οινοποιούς στο νησί. Παρά το ότι η εκτίμησή μου θα πρέπει να θεωρείται και σήμερα δεδομένη, δεν μπορώ, για λόγους που προσωπικά θεωρώ κρίσιμους, να μην εκθέσω τα όσα πιστεύω, τόσο για το θέμα της γλώσσας των ετικετών όσο και για το θέμα της ποικιλιακής σύνθεσης των κρασιών μας.

17/03/2024