Ο κόσμος της Κύπρου

Προ ημερών γιόρταζα τα γενέθλιά μου και αποφάσισα να κάνω δώρο ένα διήμερο χαλάρωσης στον εαυτό μου, αλλά και στην εκλεκτή σύζυγό μου. Έτσι, το πρωί των γενεθλίων βρέθηκα στο Λεβέντειο μουσείο, όπου εδώ και μερικές εβδομάδες φιλοξενείται το μνημειακό έργο «Ο Κόσμος της Κύπρου», του αείμνηστου ζωγράφου μας Αδαμάντιου Διαμαντή. Από καιρό ήθελα να επισκεφθώ το Μουσείο, για να θαυμάσω και από κοντά ένα έργο, η ιστορία του οποίου είναι από μόνη της ικανή να γοητεύσει, πόσω μάλλον η τεχνική του αρτιότητα και το συναίσθημα που προκαλεί η θέα του. Πράγματι, όταν βρέθηκα ενώπιος ενωπίω με το αριστούργημα του Διαμαντή, όχι μόνο θαύμασα αλλά και νοστάλγησα… Νοστάλγησα έναν κόσμο που χάθηκε, μια πατρίδα που μεταλλάχθηκε. Νοστάλγησα, όχι γιατί αυτός ο κόσμος και αυτή η πατρίδα δεν είχαν και τα κακά και τα στραβά τους, αλλά γιατί είχαν και ψυχή και σώψυχα και μαζί κάτι από την αλήθεια της ζωής.

Το βράδυ της ίδιας μέρας βρέθηκα στον Καλοπαναγιώτη, όπου και θα διανυκτέρευα σε ένα όμορφο ξενοδοχείο της περιοχής. Με το που μπήκα στο χωριό, το οποίο είχα χρόνια να επισκεφθώ, «έπιασα» αμέσως την ανανεωτική πνοή του κοινοτάρχη. Είδα πετρόκτιστες δόμες από πέτρα της περιοχής, είδα δεκάδες πέτρινους ανθώνες γεμάτους άνθη να κοσμούν τους δρόμους, είδα μεταλλικές εξέδρες με ξύλινο πάτωμα να αναλαμβάνουν τον ρόλο του πεζοδρομίου, είδα πολλά και ελπιδοφόρα. Την ίδια ώρα αντίκρισα αμέτρητα πλαστικά ντεπόζιτα να πληγώνουν το τοπίο. Και ασχήμια, ασχήμια πολλή, στις πλείστες γειτονιές, στα πλείστα σπίτια, που άλλα ήταν κτισμένα με παραδοσιακό τρόπο, άλλα με πιο «σύγχρονο» και άλλα όπως να ’ναι. Ο Κόσμος της Κύπρου του Διαμαντή σε μια νέα, ακανόνιστη εκδοχή που θυμίζει πανδαιμόνιο.

Το αποκορύφωμα ήρθε το βραδάκι, όταν, μετά από συστάσεις, κάθισα να φάω σε μια γραφική, ξύλινη εξέδρα εστιατορίου της περιοχής. Ευγενέστατοι άνθρωποι, μου επέτρεψαν μάλιστα να ανοίξω και μία φιάλη εκλεκτού κόκκινου που είχα φέρει μαζί μου από Λευκωσία, επέτειος βλέπετε… Απολαύσαμε φρέσκια ελληνική σαλάτα από λαχανικά της περιοχής και καλό κλέφτικο με εξαιρετικές πατάτες. Πλάι μας όμως εξελισσόταν ένα γαστρονομικό δράμα, μια δυσθεώρητου μεγέθους τραγωδία που με συντάραξε και αφαίρεσε άλλα δυο-τρία χρόνια από τον κύκλο της ζωής μου. Ήταν μια παρέα επτά-οκτώ αρσενικών, με ηλικίες από τριανταπέντε μέχρι πενήντα πέντε. Ο ένας από αυτούς έπινε μπίρα. Κανένα πρόβλημα. Οι υπόλοιποι όμως έπιναν ουίσκι, στο οποίο πρόσθεταν κόκα-κόλα ζίρο και σιαρκ! Ιδού, κυρίες και κύριοι, ο νέος κόσμος της Κύπρου! Ιδού η νέα γενεά, τα νέα ήθη και έθιμα. Αυτά θα ζωγράφιζε ενδεχομένως ο Διαμαντής, εάν ζούσε σήμερα. Κυπρίους να καταναλώνουν στα χωριά της νήσου ουίσκι με κόκα-κόλα και σιαρκ. Όχι χωριάτες που πίνουν καφέ κυπριακό στο παραδοσιακό φλιτζάνι, με μια καντήλα δροσερό νερό. Αυτές είναι πια οι τάσεις πολλών συμπολιτών μας. Τάσεις που δεν δεικνύουν απλώς μιαν ακατέργαστη γαστρονομική αντίληψη και μιαν απαίδευτη γεύση, αλλά που δυστυχώς μαρτυρούν, με τον πλέον θλιβερό και ανάγλυφο τρόπο, την πλήρη έλλειψη κουλτούρας και παιδείας που μας στιγματίζει. Η γαστρονομική και οινική αλλοτρίωση που παρατηρείται ακόμη και στις πλέον απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα περιοχές, μέσα στα ίδια τα χωριά της νήσου, είναι ενδεικτική της παρακμής του τόπου. Γιατί πάντοτε πίστευα πως οι εγκυρότεροι δείκτες πολιτισμού ενός λαού είναι η γλώσσα και η γαστρονομική του κουλτούρα. Το επίπεδο καλλιέργειας ενός τόπου, η εν γένει κουλτούρα του και οι καταβολές του είναι άμεσα και άρρηκτα συνδεδεμένα με τον τρόπο που ομιλεί, γράφει και τρώει. Και αυτό το επίπεδο φθάνει πια μέχρι τα greeklish, το ουίσκι, την κόκα-κόλα και τα «ενεργειακά» ποτά, που αναμειγνύονται σ’ ένα άθλιο κράμα αντιπροσωπευτικό πια της ράτσας μας. Ακόμη και η κουλτούρα του πιθαριού και της οικιακής οινοποίησης, την οποία δεν έχουμε και σε υψηλή υπόληψη, έχει χαθεί και τη θέση της έχουν καταλάβει τα εκ Σκωτίας ορμώμενα ουίσκι και τα εξ Αμερικής ποτά-σύμβολα της νέας γαστρονομικής τάξης.

Τώρα πώς είναι δυνατόν να συνδυάζει κανείς το παραδοσιακό κλέφτικο με ουίσκι και κόκα-κόλα δεν μπορώ και ουδέποτε θα μπορέσω να το καταλάβω. Εάν στη θέση του κλέφτικου ήταν ένα μπολ με ξηρούς καρπούς κι άλλο ένα με τραγανά πατατάκια, ίσως και να μπορούσα να κατανοήσω την κατανάλωση αυτού του ποτού. Όταν όμως κάθεται κανείς στο τραπέζι του δείπνου, σ’ ένα όμορφο ορεινό περιβάλλον, και καταδέχεται να πίνει αυτό το φαρμάκι, με τη συνοδεία εκλεκτής ελληνικής σαλάτας και κλέφτικου, νομίζω πως ουδεμία κατανόηση μπορώ να επιδείξω, όχι από ελιτισμό και διάθεση απόρριψης οποιουδήποτε άλλου ποτού πλην του κρασιού, αλλά από καθαρό σεβασμό προς αυτό που πραγματικά είναι το δείπνο. Η καλύτερη ευκαιρία για να μαζευτεί μια οικογένεια, μια παρέα ή ένα ζευγάρι γύρω από ένα τραπέζι, για να συνομιλήσουν, να χαρούν και να μοιραστούν ό,τι πιο αληθινό υπάρχει στον κόσμο τούτο: της γης τα δώρα και της αμπέλου τα γεννήματα.

15/09/2013