Περί αμπελοοινικής ταυτότητας

Κάποτε, στο χωριό του παππού μου στην ορεινή Πιτσιλιά, μικρός έτρωγα κάτι ντομάτες από την αυλακιά του περιβολιού, που μου έχουν μείνει αξέχαστες. Ήταν μεγάλες συνήθως, με σχήμα ενίοτε ακανόνιστο, ολοκόκκινες και με σάρκα σφιχτή και σαρκώδη. Σαν τις έκοβες, το άρωμά τους ξεχυνόταν στην ατμόσφαιρα και έμπαινε ορμητικό στα ρουθούνια σου, έστω κι αν καθόσουν στα τρία μέτρα απόσταση! Αυτές οι ντομάτες έμειναν ανεξίτηλες στη μνήμη μου σαν ένα αγαθό μακρινό πια και απλησίαστο. Σήμερα πας στην υπεραγορά, ακόμη και στη λαϊκή αγορά του ΟΧΙ, και ψάχνεις για ντομάτες αληθινές, σφιχτοδεμένες, κόκκινες, ζουμερές, μυρωδάτες. Μα, δεν βρίσκεις πουθενά. Ακόμη και στις ηλικιωμένες κυρίες που κατεβαίνουν με το λεωφορείο της γραμμής στη λαϊκή για να διαθέσουν την πραμάτεια τους, ντομάτες που να τις βλέπεις και να τις χαίρεσαι δεν συναντάς. Και αυτό συμβαίνει πια για έναν και μόνο λόγο, συμβαίνει, δυστυχώς, γιατί έχουν χαθεί μέσα στις δεκαετίες οι σπόροι εκείνοι της Πιτσιλιάς, που χρόνια καλλιεργούντο και έδιναν τους θαυμαστούς καρπούς τους. Χάθηκε, δηλαδή, το ίχνος, αφού τώρα όλοι φέρνουν, δεν ξέρω ’γω από πού, σπόρους για να καλλιεργήσουν, όχι, βεβαίως, μόνο για ντομάτες αλλά και για πολλά άλλα γεωργικά αγαθά. Έχει χαθεί λοιπόν η γεωργική μας ταυτότητα, έχει αλλοιωθεί το μεδούλι της παραγωγής μας. Και αυτό είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να συμβεί σε έναν τόπο που θέλει να καλλιεργεί και να παράγει.

Όλα αυτά μου τα έφερε ξανά στον νου μία σύντομη συνομιλία που είχα με έναν από τους οινοποιούς της χώρας, ο οποίος, όλο καμάρι, μου διηγήθηκε ότι κάποιος καταναλωτής του είπε πως το κρασί του μοιάζει με αυστραλέζικο. Και αυτό ο παραγωγός της νήσου το θεώρησε τιμή του. Και καμάρι του. Δεν είναι λίγο να μπορεί κανείς στη μοιραία Κύπρο να φτιάχνει κρασί που να μοιάζει τόσο πολύ στα αυστραλέζικα. Φαντάζομαι ότι ο ίδιος παραγωγός, και βεβαίως πολλοί άλλοι συνάδελφοί του, θα ήταν ακόμη πιο περήφανος εάν κάποιος αδαής ή μη του έλεγε ότι το κρασί του μοιάζει με γαλλικό. Και ακόμη πιο περήφανος θα ήταν εάν του έλεγε ότι μοιάζει με γαλλικό από το Μπορντό. Θα ήταν αυτό μια κάποια δικαίωση των κόπων και των μόχθων ετών και μία παρηγοριά για το γεγονός ότι χρησιμοποιεί ένα μπορντολέζικο χαρμάνι ποικιλιών, με πρωταγωνιστή το μεγαλοπρεπές ανά την υφήλιο Cabernet Sauvignon.

Κάποτε κάποιος μου είπε, ευτυχώς δεν υπήρξε δεύτερος, ότι ο τρόπος που αξιολογώ κρασιά και ο τρόπος που γράφω του θυμίζει τον διάσημο αμερικανό οινοκριτικό Robert Parker. Δεν σας κρύβω ότι όταν το άκουσα αυτό κατατρόμαξα, ένιωσα πολύ άβολα, καθώς, αν και σπανίως διαβάζω τα γραφόμενα του εν λόγω κριτικού, δεν θα ήθελα να ομοιάζω προς το όποιο στιλ του. Όχι για λόγους εγωισμού, αλλά γιατί επιδίωξή μου ήταν να διατηρώ πάντοτε, κατά το ανθρωπίνως δυνατό, την προσωπική μου άποψη, χωρίς τάσεις μίμησης του οποιουδήποτε. Είναι ευλογία το να παρακολουθείς τα λεγόμενα και τα γραφόμενα σημαντικών ανθρώπων του χώρου στον οποίο κινείσαι, είναι όμως κατάρα να τα παρακολουθείς για να τα μιμείσαι χωρίς καν να τα φιλτράρεις και να τα διηθείς μέσα από τον προσωπικό σου φακό και τη δική σου κρίση. Γι’ αυτό και, εάν ήμουν προσωπικά οινοποιός στην Κύπρο, θα ενοχλούμουν, το λιγότερο, εάν κάποιος μου έλεγε ότι το κρασί μου θυμίζει Αυστραλία. Θα ενοχλούμουν βαθύτατα, καθώς θα συνειδητοποιούσα ότι το κρασί μου δεν έχει χαρακτήρα ούτε ταυτότητα τοπική, αλλά απλώς είναι ένα καλό κρασί που ομοιάζει με τους διάσημους οίνους μίας πολύ μακρινής σε εμένα αμπελοοινικής χώρας. Πίστευα, βλέπετε, πάντοτε ότι το μεγαλύτερο προσόν για ένα κρασί είναι αυτή ακριβώς η αυθεντικότητά του, η ικανότητά του να στέκει ως μία αυθύπαρκτη παρουσία ανάμεσα στα χιλιάδες ομοποικιλιακά του εξωτερικού. Η ετερότητα αυτή δίδει δύναμη, κύρος και αίγλη, τόσο στο κρασί αυτό καθεαυτό όσο και στο οινοποιείο που το παράγει, δίδει όμως συνάμα και δυνατότητες πώλησης σε υψηλή τιμή, αποτελεί, εν τέλει, το διαβατήριο για μια διεθνή καταξίωση και για μια παγκόσμια καριέρα.

Δοκιμάστε να πείτε σε έναν οινοπαραγωγό του Ροδανού στη νότιο Γαλλία ότι το Côte-Rôtie, για παράδειγμα, που παράγει μοιάζει με αυστραλιανό Shiraz, να δούμε ποια θα είναι η αντίδρασή του. Θα ενθουσιαστεί ο άνθρωπος αυτός, απλώς θα διαφωνήσει ή μήπως θα καταρρεύσει; Πόσο εύηχα θα ηχήσει στα αυτιά του μία τέτοια επισήμανση από κάποιον οινόφιλο; Και αντίστροφα: δοκιμάστε να πείτε σε έναν Νεοζηλανδό ότι το Pinot Noir που φτιάχνει μοιάζει με Βουργουνδία ή ότι το Sauvignon Blanc του θυμίζει Λίγηρα. Όσο υψηλά πρότυπα κι αν είναι τα κρασιά του Λίγηρα και της Νέας Ζηλανδίας, κανείς απαιτητικός οινοποιός δεν θα ήθελε να θεωρούνται τα κρασιά του κόπιες μιας φημισμένης αμπελουργικής ζώνης. Για τον απλούστατο λόγο ότι δείχνεις στα μάτια του καταναλωτή απλός μιμητής, αντιγραφέας οινικών μοντέλων που άλλοι επινόησαν, έστησαν και υπηρέτησαν ανά τους αιώνες. Είναι το ίδιο σαν αυτό που ήδη ανέφερα ως παράδειγμα, να λες δηλαδή στον άλλο ότι η γραφή του ομοιάζει με αυτήν του άλφα ή του βήτα διάσημου. Ε, δεν το θέλεις αυτό το πράγμα όσο διάσημος και επιτυχημένος κι αν είναι αυτός με τον οποίον σε συγκρίνουν. Κυρίως δεν το θέλεις όταν έχεις απαιτήσεις από τον εαυτό σου και όταν επιθυμείς να υπηρετήσεις έναν χώρο όσο πιο προσωπικά και ανόθευτα γίνεται. Γι’ αυτό οι ενθουσιασμοί όταν μας λένε ότι τα κρασιά μας μοιάζουν με αυστραλιανά ή χιλιανά ή δεν ξέρω ’γω τι θα πρέπει να σταματήσουν και να αντικατασταθούν από περίσκεψη και προβληματισμό για το πώς επιτέλους οι οίνοι μας θα αποκτήσουν ταυτότητα και χαρακτήρα, για το πώς θα καταστούν σταδιακά έννοιες αυθύπαρκτες και συμπαγείς μέσα στο παγκόσμιο αμπελοοινικό γίγνεσθαι.

08/11/2015