Ονομασίες Προέλευσης άνευ περιεχομένου

Βρέθηκα τις προάλλες σε μια παρέα, όταν σε κάποια στιγμή ένας από τους παρευρισκόμενους θυμήθηκε τις κυπριακές Ονομασίες Προέλευσης και με ύφος θυμωμένο και επιτακτικό με ρώτησε γιατί έχουν περιπέσει σε αχρησία. Δεν μπορούσε ο άνθρωπος να δεχθεί το παράδοξο αυτό, την ύπαρξη, από τη μια, ενός πλήρους και αναγνωρισμένου από την Ευρωπαϊκή Ένωση συστήματος Ονομασιών Προέλευσης και, από την άλλη, την απόλυτη απαξίωσή του από τους ιθαγενείς της νήσου. Φαινομενικά η αγανάκτηση για την αχρησία των Ονομασιών Προέλευσης της χώρας είναι απολύτως κατανοητή, ειδικά εάν δεν γνωρίζει κανείς πώς αυτές διαμορφώθηκαν, πότε, με ποιο τρόπο και με ποιο σκεπτικό.

Γι’ αυτό, κρίνω σκόπιμο να εξηγήσω με δύο λόγια πώς οι Ονομασίες Προέλευσης της Κύπρου έχουν γεννηθεί. Προτού, όμως, το κάνω αυτό, θα ήταν φρονιμότερο να εξηγήσω πώς προκύπτουν οι Ονομασίες Προέλευσης σε επίπεδο ευρωπαϊκό. Ας πάρουμε ως παράδειγμα τη Γαλλία και συγκεκριμένα την περιοχή της Βουργουνδίας. Εκεί, λοιπόν, στη Βουργουνδία, εδώ και αιώνες παράγεται κρασί, λευκό και κόκκινο. Το κρασί αυτό διαχρονικά παραγόταν από δύο κυρίως τοπικές ποικιλίες οιναμπέλου, το λευκό Chardonnay και το ερυθρό Pinot Noir. Μέσα από τους αιώνες ο οίνος της Βουργουνδίας διαμόρφωσε ένα συγκεκριμένο στιλ, έναν, όπως λέμε, χαρακτήρα, απέκτησε δηλαδή το δικό του αρωματικό και γευστικό προφίλ, τον δικό του τύπο, εδραίωσε, με λίγα λόγια, αυτό που καλούμε «τυπικότητα». Η τυπικότητα ενός κρασιού, ή οποιουδήποτε άλλου προϊόντος, δεν έχει να κάνει απαραιτήτως με την ποιότητα αυτή καθεαυτή αλλά με τον χαρακτήρα του. Τα Pinot Noir της Βουργουνδίας τις περισσότερες φορές δεν είναι βαθύχρωμα ούτε πνιγμένα στο «μαρμελαδέ» φρούτο ούτε εύσωμα και μυώδη, συγκρινόμενα με κρασιά άλλων γαλλικών κρασοστάφυλων, όπως, λόγου χάρη, τα Cabernet Sauvignon και Syrah. Αυτό όμως δεν είχε καμία απολύτως σημασία για τον νομοθέτη, τη στιγμή που αποφάσιζε κατά πόσον αιτιολογείται το αίτημα της Βουργουνδίας να προστατεύσει το όνομα και την προέλευση των οίνων της. Μπορεί το πιο ανοιχτό του χρώματος και το πιο λεπτό της γεύσης να ενδιαφέρει τον σύγχρονο καταναλωτή, ο οποίος έμαθε να προτιμά τα πιο βαρέων βαρών κόκκινα, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με το στιλ, τον χαρακτήρα και την τυπικότητα του βουργουνδέζικου οίνου. Κοντολογίς, λοιπόν, αυτό που επιθυμώ να τονίσω είναι ότι η ανακήρυξη μιας Ονομασίας Προέλευσης εδράζεται στην παράδοση και στον διαχρονικό χαρακτήρα ενός κρασιού, ο οποίος διαμορφώνεται μέσα από τους αιώνες, ή μέσα από τις δεκαετίες, και είναι πλέον βιωματικά τόσο ισχυρός που αιτιολογείται  η προστασία του μέσω της νομοθετικής κατοχύρωσής του.

Προσέξτε τώρα τι έγινε στην Κύπρο λίγο πριν ενταχθούμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μας είπαν λοιπόν οι φίλοι μας οι Ευρωπαίοι ότι εάν δεν έχουμε ανακηρυγμένες τις Ονομασίες Προέλευσης της χώρας μας πριν την ένταξη, για να καταστούν λέει μέρος του κεκτημένου, δεν θα μας επιτρεπόταν στο μέλλον να τις ανακηρύξουμε. Και εμείς λοιπόν τι κάναμε; Αντί να πούμε, εντάξει ρε παιδιά, δεν έχουμε Ονομασίες Προέλευσης πέραν της Κουμανδαρίας, η οποία ήταν ήδη αναγνωρισμένη, καθίσαμε, συσκεφθήκαμε και γεννήσαμε Ονομασίες Προέλευσης! Που σημαίνει ότι, ως ιδιαίτεροι τύποι που είμαστε, καθίσαμε και οραματιστήκαμε έναν τύπο κρασιού για κάθε αμπελουργική μας περιοχή, φανταστήκαμε, με λίγα λόγια, ένα κρασί που δεν υπάρχει, και το κατοχυρώσαμε νομοθετικά! Αυτό, αγαπητοί μου, καταρρίπτει όλα τα ευρωπαϊκά και παγκόσμια ρεκόρ που έχουν σημειωθεί ανά τους αιώνες στον αμπελοοινικό χώρο και όχι μόνο! Είπαμε, δηλαδή, ότι η Πιτσιλιά, για παράδειγμα, θα αποτελέσει Ονομασία Προέλευσης, στην οποία θα μπορεί κανείς, κάτω από αυτό το όνομα, να φτιάχνει άπειρα στην ουσία ήδη κρασιών, από έναν σωρό ντόπιες και ξενικές ποικιλίες οιναμπέλου. Άλλος θα φτιάχνει κόκκινο από 60% Μαύρο συν 40% Merlot ή Cabernet, άλλος θα επιλέγει 85% Μαραθεύτικο με 15% Syrah, άλλος Όφθαλμο (ναι, Όφθαλμο!) με μια ξενική ποικιλία, συνιστώμενες νομίζω τις αποκαλούν οι φωστήρες της αμπελουργικής μας στρατηγικής, και πάει λέγοντας και… κλαίγοντας. Πέστε μου, φίλοι αναγνώστες, ποια οργανοληπτική συγγένεια μπορεί να έχουν μεταξύ τους όλα αυτά τα κόκκινα (και πολλά άλλα ακόμη), που έχω πιο πάνω περιγράψει; Ποια αμοιβαία τυπικότητα, ποιο συνεκτικό στοιχείο χαρακτήρος, ποια στιλιστική ταυτότητα μπορεί να έχει ένα Μαύρο με Syrah και ένα Μαραθεύτικο με Cabernet; Είναι απίστευτα αυτά που συμβαίνουν στον τόπο μας, όμως συμβαίνουν, πώς να το κάνουμε; Θα το επαναλάβω, κι ας γίνομαι κουραστικός. Αντί το κρασί να οδηγήσει μέσα από την παράδοση και την εδραίωση της τυπικότητας, που αυτή σταδιακά επιφέρει, κάναμε το ακριβώς αντίθετο: χωρίς να είναι στοιχειωδώς διαμορφωμένος ένας συγκεκριμένος χαρακτήρας κρασιού ανά περιοχή προέλευσης, βασισμένος σε ποικιλιακή καταγωγή και οινοποιητική φιλοσοφία, τον φανταστήκαμε ένα βράδυ με φεγγάρι, τον εδραιώσαμε εν ριπή οφθαλμού και τον προτείναμε στους εταίρους για κατοχύρωση.

Το απολύτως όμοιο με το χαλούμι θα ήταν το εξής: χωρίς να έχουμε ποτέ παραγάγει χαλούμι, χωρίς να ξέρουμε ποια είναι η υφή του, το άρωμα και τα εν γένει χαρακτηριστικά της γεύσης του, χωρίς να το έχουμε χιλιομαγειρέψει, χωρίς να το έχουμε κάνει καθημερινό βίωμά μας, να πάμε στην Ευρώπη και να της πούμε: κατοχυρώστε μας το χαλούμι! Γίνεται; Όχι, πέστε μου, γίνεται;

23/10/2016