Τα τετραθέμελα του κόσμου

Είπε ο Καζαντζάκης: «τα τετραθέμελα του κόσμου τούτου: ψωμί, κρασί, φωτιά, γυναίκα». Για το ψωμί και την πολιτιστική και διατροφική του αξία υπάρχουν πιο ειδικοί να ομιλήσουν. Για το πυρ, επίσης. Για τις γυναίκες ελάχιστα κατάφερα να κατανοήσω, παρότι έχω συμπληρώσει τέσσερις δεκαετίες ζωής. Ίσως μπορέσω όμως να σχολιάσω το τέταρτο, κατά Καζαντζάκη, θεμέλιο του κόσμου τούτου, το κρασί.

Πολλοί ίσως θεωρήσουν υπέρτερα αξίας τα υπόλοιπα τρία, τη γυναίκα, τη φωτιά, ακόμη και τον άρτο. Τη γυναίκα σε κάθε της έκφανση, μάνα, σύζυγο, σύντροφο. Χωρίς αυτήν ποιος άραγε θα μπορούσε να ζήσει; Τη φωτιά πάλι, πριν από την ανακάλυψη της οποίας ο κόσμος δεν είχε την παραμικρή σχέση με τον σημερινό. Μα και το ψωμί, επίσης, σε ποιον λαό, σε ποιον πολιτισμό δεν υπήρξε ο θεμέλιος διατροφικός και μαζί πολιτιστικός λίθος; Και τα τρία –γυναίκα, φωτιά, ψωμί– αποτελούν έννοιες σχεδόν ταυτόσημες με το ίδιο το σύμπαν, το κρασί όμως;

Τι αξία έχει το κρασί για τον κόσμο; Και αν έχει, είναι τόσο μεγάλη, που να δικαιολογεί την, κατά Καζαντζάκη, θεώρησή του ως έναν από τους τέσσερις πυλώνες, που θεμελιώνουν τον κόσμο τούτο; Ας θυμηθούμε τον Χριστό, που τουλάχιστον για εμάς τους χριστιανούς αποτελεί την αλήθεια και το φως. Με τι παρομοίασε ο Χριστός τον εαυτό Του; Με την άμπελο και το κάρπισμά της. «Εγώ ειμί η άμπελος…». Από αυτό το κάρπισμα, και μαζί τον επιούσιο άρτο, έκανε τη Θεία Κοινωνία, το Σώμα και το Αίμα Του. Και μας τα παρέδωσε με περισσή αγάπη. 

Αυτή όμως είναι η θεολογική πλευρά του πράγματος, που για πολλούς πια δεν είναι και τόσο σημαντική. Ας κοιτάξουμε λοιπόν το κρασί από την ιστορική και πολιτιστική του πλευρά κι ας αναρωτηθούμε εάν υπάρχει οποιοδήποτε άλλο προϊόν, που να έχει συνδεθεί τόσο έντονα και τόσο χαρακτηριστικά με την πορεία του ανθρώπου μέσα στους αιώνες. Τι φτιάχναμε και τι καταναλώναμε χιλιάδες τώρα χρόνια στο καθημερινό τραπέζι; Τέσσερις σχεδόν χιλιετίες τούτη η μικρή νήσος οινοποιεί. Τέσσερις χιλιάδες χρόνια καλλιεργεί την άμπελο, τέσσερις χιλιάδες έτη ευφραίνεται με το καθεχρονικό γέννημά της. Να γιατί το κρασί είναι τόσο σημαντικό, όχι μόνο για μας τους Κύπριους ή τους Έλληνες, μα για ολόκληρη την οικουμένη.

Από την άλλη, δεν μπορώ να εξηγήσω ακριβώς γιατί, αλλά το κρασί διαθέτει έναν λυρισμό, μια ρομαντική διάσταση, που όμοιά της δεν απαντάμε σε κανένα άλλο εδώδιμο προϊόν. Σκεφθείτε το λίγο: Πώς θα σας ακουγόταν το «Μεθύστε με το αθάνατο ουίσκι του εικοσιένα» ή «Των αθανάτων η μπίρα»; Ή πάλι «Λίγο κονιάκ, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι μου»; Αστεία δεν ακούγονται;

Ακούγονται αστεία γιατί τον λυρισμό που κουβαλάει το κρασί δεν τον κουβαλάνε μαζί όλα τα ποτά της γης, όσο ακριβά και γκλαμουράτα κι αν είναι. Το κρασί αναδίδει μια άλλη φινέτσα, μια διαφορετική ευγένεια, μια αλλιώτικη κουλτούρα, έναν βαθύ, ασύγκριτο πολιτισμό, μια ηδεία ευφροσύνη, που όμοιά της μόνο τα περιβόλια του ουρανού διαθέτουν.

Να γιατί κάθε έντυπο θα πρέπει σιγά-σιγά να αποκτήσει τη δική του οινική στήλη. Να γιατί κάθε εφημερίδα και κάθε περιοδικό θα πρέπει να αποδώσουν επιτέλους στο κρασί τη θέση που του αξίζει, τη θέση του θεμέλιου πυλώνα του κόσμου τούτου. Δέκα, είκοσι στήλες περί πολιτικής, άλλες τόσες περί οικονομίας, μα καμία για το κρασί. Ο Αναστασιάδης είπε αυτό, ο Ομήρου απάντησε εκείνο, ο Κάρογιαν πήγε εκεί, ο άλλος απ’ εδώ και πάει λέγοντας.  Τόσα έντυπα σε τούτο τον οινικά ιστορικό τόπο και ελάχιστα ασχολούνται σοβαρά με το κρασί. Πού και πού καμιά, πρόχειρη συνήθως, παρουσίαση, κάθε Χριστούγεννα κανένα –τάχα μου– αφιέρωμα στον οίνο, μέσα-μέσα καμιά γκλαμουράτη φωτογράφιση με δραματικές γραβάτες και σινιέ κουστουμάκια. Αυτή είναι η σημασία του κρασιού για τους Νεοκύπριους του «άλο» και του «μπάι».