Ας μιλήσουμε για ετικέτες

Πριν από μερικές ημέρες, ένα μικρό οινοποιείο της χώρας μού ζήτησε να δω τις καινούργιες ετικέτες που είχε στα σκαριά, προς αντικατάσταση των παλαιότερων. Με αφορμή αυτό το γεγονός, ξανακαταπιάστηκα με το θέμα «ετικέτα», που, όσο κι αν μερικοί το προσπερνάμε θεωρώντας το επουσιώδες, είναι ζωτικής σημασίας για το κρασί. Έλεγα, βεβαίως, πάντοτε ότι το πρώτιστο σε σημασία για ένα κρασί είναι η ίδια η ποιότητά του, όλα τα υπόλοιπα έπονται. Είναι, εντούτοις, γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι δύο κρασιά της ίδιας περίπου ποιοτικής στάθμης μπορούν να έχουν διαφορετικό βαθμό εμπορικής επιτυχίας ανάλογα με την ικανότητα της ετικέτας να ελκύει αγοραστές. Μία, δηλαδή, ελκυστική και συνάμα καίρια και σχεδιαστικά εύστοχη ετικέτα είναι σε θέση να αυξήσει τις πωλήσεις του κρασιού, ενώ, την ίδια στιγμή, μία κακόγουστη και εννοιολογικά δύσπεπτη ετικέτα είναι ικανή να τις μειώσει. Να μειώσει όχι μόνο τις πωλήσεις αυτές καθαυτές, αλλά και την εικόνα, το κύρος του κρασιού στα μάτια του καταναλωτή. Γι’ αυτό ο σχεδιασμός, το λεκτικό, το ίδιο το όνομα του κρασιού, η εν γένει φιλοσοφία αυτού που έχουμε στο μυαλό ως «ετικέτα», είναι πράγματα εξαιρετικής σημασίας, τόσο για τον ίδιο τον οίνο όσο και για τον οινοποιό. Επάνω λοιπόν στην ετικέτα δεν υπάρχει μόνο το σημαίνον αλλά και το σημαινόμενο, η ενυπάρχουσα δηλαδή φιλοσοφία του ανθρώπου που βρίσκεται πίσω από το κρασί. Όταν, για παράδειγμα, ο Γιώργος Σκούρας επέλεγε να ονοματίσει ένα από τα κρασιά του ως «Μέγα Οίνο», ενστερνιζόταν την ίδια ώρα μία ολόκληρη κοσμοθεωρία, μία φιλοσοφία σκέψης, η οποία, καλώς ή κακώς, τον εξέφραζε. Για τον Σκούρα δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα να καλεί ένα από τα κρασιά του ως Μέγα Οίνο, για κάποιον άλλο θα ήταν ενδεχομένως υπερβολικό, ίσως και επηρμένο.

Και εδώ είναι που υπεισέρχεται η δική μου θεώρηση των πραγμάτων, η οποία θέλει το όνομα του κρασιού να έχει κάποια διασύνδεση με αυτό, να υπάρχει, με λίγα λόγια, μία ικανοποιητική αιτιολογική βάση ανάμεσα στο κρασί και το όνομα που του δίνουμε. Για παράδειγμα, το πολύ ωραίο και εύηχο Κτήμα Βιβλία Χώρα, έχει την αιτιολόγησή του στο γεγονός ότι στην περιοχή που βρίσκεται το οινοποιείο παραγόταν ο περίφημος Βίβλινος Οίνος της αρχαιότητος. Το Πετρίτης, της Κυπερούντας, για να αναφέρω ένα ακόμη παράδειγμα, έχει και πάλι σχέση με την περιοχή, όπου οι αμπελώνες φύονται, έναν τόπο εξαιρετικά πετρώδη. Αιτιολογική όμως βάση δεν πρέπει να έχει μόνο το όνομα του κρασιού, αλλά και ο σχεδιασμός της ετικέτας. Ο Τσιάκκας, επί παραδείγματι, τύπωσε επάνω στις πολύ ωραίες για τα κυπριακά δεδομένα ετικέτες του σκίτσα γνωστού Κύπριου καλλιτέχνη, με ενδημικά είδη της κυπριακής πανίδας, όπως ο λαγός, η αλεπού, αλλά και εικόνες αρχαίων αγγείων της νήσου. Άλλοι Κύπριοι οινοποιοί εμπιστεύθηκαν τις ετικέτες τους σε άσχετους με το κρασί γραφίστες, οι οποίοι θεώρησαν καλό να βρουν μία φωτογραφία κάποιου αυστραλιανού αμπελώνα στο διαδίκτυο και να τη φορμάρουν, κάνοντάς την «κατάλληλη» για ένα οινοποιείο της Κύπρου! Και καλά ο γραφίστας δεν ξέρει, ο οινοποιός ο ίδιος δεν καταλαβαίνει ότι είναι γελοία η ετικέτα ενός κυπριακού κρασιού με αυστραλιανό αμπέλι;

Οι ετικέτες μας, παρά κάποιες, ελάχιστες πραγματικά εξαιρέσεις, εξακολουθούν να κινούνται αισθητικά σε ένα τελείως δικό τους σύμπαν. Χωρίς την παραμικρή αίσθηση γούστου, χωρίς καίρια ονοματολογία, χωρίς γλωσσική ευαισθησία, χωρίς σχεδιαστική λεπτότητα. Και αυτό συμβαίνει για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, γιατί ως λαός δεν διαθέτουμε γούστο. Κοιτάξτε γύρω σας την ασχήμια, την ασυγυρισιά, την προχειρότητα, τα πλαστικά ντεπόζιτα που πληγώνουν τις στέγες των σπιτιών και το τοπίο, την έλλειψη αρχιτεκτονικής και πολεοδομικής συνοχής και άλλα πολλά. Δεύτερον, γιατί οι πλείστοι οινοποιοί εξακολουθούν να θεωρούν την ετικέτα λεπτομέρεια, πιστεύοντας πως είναι προτιμότερο να ξοδέψουν πολλές δεκάδες χιλιάδες ευρώ για μία ακόμη τελευταίας γενιάς δεξαμενή, για ένα καλύτερο πνευματικό πιεστήριο, για έναν πιο σύγχρονο αναδευτήρα, αλλά για αυτό που θα αποτελεί την έξω εικόνα τους, γι’ αυτό που θα αποτελεί τον πρεσβευτή τους και που θα στέκει ως κανάλι επικοινωνίας ανάμεσα σε αυτούς και τον καταναλωτή, την ετικέτα δηλαδή, είναι διατεθειμένοι να ξοδέψουν ολίγες μόνο δεκάρες, ίσα που να έχει το κρασί ένα όνομα κι ένα χαρτί που να κολλάει στο μπουκάλι.

Η ετικέτα απαιτεί γνώση, μελέτη και βαθιά περίσκεψη, γιατί είναι αυτή που θα φανερώσει στον καταναλωτή, τον τελικό κριτή όλων, τις ενδότερες πεποιθήσεις μας και την εν γένει φιλοσοφία μας. Είναι αυτή που θα φέρει κοντά μας το κοινό ή που θα το απομακρύνει. Και είμαι βέβαιος πως όλοι αυτό που διακαώς επιζητούμε είναι τον σεβασμό και την προτίμηση των καταναλωτών. Γιατί χωρίς αυτά, απλώς δεν μπορούμε να υπάρξουμε.